Nghệ sĩ và từ thiện

Việt Nam vốn là một dân tộc có tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, điều đó thể hiện rõ nét nhất mỗi khi trong nước xảy ra thiên tại, dịch bệnh thì hàng nghìn những chuyến xe từ thiện, hàng trăm nghìn MTQ cả nước đã chung tay chia sẻ "một miếng khi đói bằng một gói khi no" cho những người dân ở vùng thiên tai, dịch bệnh.

Nếu ngày trước, chỉ có cơ quan chức năng, đoàn thể chính trị xã hội tham gia vào việc cứu trợ thì những năm gần đây, khi mạng xã hội phát triển rộng rãi, sự vận động quyên góp không còn phải đến từng nhà mà người ta chỉ cần vài phút là có thể đóng góp nhanh chóng qua các số tài khoản cá nhân, tổ chức mà người ta đặt được niềm tin thì từ đó, hiện tượng "nghệ sĩ làm từ thiện" cũng xuất hiện ngày càng dày đặc.

Vốn dĩ, Nghệ sĩ từ trước đến nay vẫn được xem là người của công chúng, được công chúng ngưỡng mộ, yêu mến bởi các vai diễn, dần dần sự yêu mến đó đã đi sâu vào suy nghĩ của rất nhiều người rằng" nghệ sĩ có tên tuổi nên sẽ không dại dột làm những điều ảnh hưởng đến tên tuổi, đến lòng ngưỡng mộ mà công chúng dành cho họ bởi họ làm sai, xem như nghề nghiệp họ cũng không còn" từ đó, bất kỳ việc làm gì, lời nói gì của nghệ sĩ nói ra cũng được xem là sự bảo chứng niềm tin mãnh liệt cho không ít khán giả mộ điệu.

Có lẽ vì thế mà thời gian gần đây, trào lưu nghệ sĩ làm từ thiện mới nổi lên rầm rộ chính vì họ nhận ra tên tuổi họ dễ thu hút đám đông, họ dễ dàng thu về con số bạc tỷ chỉ trong vài ngày kêu gọi, từ đó càng làm cho nhiều người nghĩ rằng: "nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng, nghệ sĩ là những người có uy tín, vận động cứu trợ hiệu quả hơn cả các cơ quan chính quyền" bởi họ chỉ cần đăng thông tin, số tài khoản lên trang cá nhân trong vài ngày, vài giờ là lượng tiền ủng hộ đã đổ vào đó một cách chóng mặt.

Và trong những năm trở lại đây, "Nghệ sĩ từ thiện" đã trở thành cụm từ quen thuộc, trở thành mảnh đất màu mỡ để nhiều nghệ sĩ được dịp hô hào, kêu gọi với mục đích chứng tỏ về tầm ảnh hưởng lẫn nhau với cộng đồng, với công chúng.

Không ít gương mặt trong giới nghệ thuật đã từng có nhiều thâm niên tham gia vận động và thực hiện việc từ thiện cứu trợ, trong đó nổi bật như: Vợ chồng Lý Hải, Minh Hà; Việt Hương; Color Man, gia đình ca sĩ Hồ Ngọc Hà, MC Đại Nghĩa..., đặc biệt là ca sĩ Thủy Tiên, người có tên tuổi và thâm niên trong các hoạt động thiện nguyện khắp mọi miền Đất nước với số tiền vận động cực kỳ lớn, lên đến hàng trăm tỷ đồng.

Năm 2020, với trận lũ lụt lịch sử ở miền Trung, trên mặt trận quyên góp, khán giả lại thấy xuất hiện thêm hai nghệ sĩ khác, góp mặt vào biệt đội "những nhà vận động tiền tỷ" đó là Hoài Linh và Trấn Thành. Tại thời điểm đó, người dân vùng thiên tai thì mang ơn, khán giả thì ngưỡng mộ bởi tấm lòng Bồ Tát hướng thiện của hai nghệ sĩ này cũng như nhiều nghệ sĩ khác, bằng lời hoa mỹ, bằng những câu nói "dễ lấy nước mắt, dễ đánh động vào lương tâm" khiến các MTQ phải xiêu lòng, phải xót thương cho các mảnh đời đang màn Trời chiếu Đất mà rót tiền không ngớt vào tài khoản của họ.

Thế nhưng bão lụt miền Trung đã trôi qua, cuộc sống đồng bào miền Trung đến nay đã ổn định trở lại thì câu chuyện nghệ sĩ từ thiện bỗng nhiên bùng phát khi cộng đồng mạng khơi màu số tiền hơn 13 tỷ đồng mà MTQ đã chuyển vào tài khoản cho NSUT Hoài Linh, tuy nhiên đến nay vẫn chưa thấy thông tin, số liệu về các chuyến từ thiện do Hoài Linh tổ chức. Sự bán tín bán nghi về số tiền từ thiện, về danh dự, về những tiêu cực xoay quanh con số 13 như một làn sóng tràn ngập MXH khiến không ít người hoang mang ngơ ngác, các cuộc đấu tố, bóc phốt về giới nghệ sĩ càng đến đỉnh điểm, thu hút sự quan tâm của dư luận hơn bao giờ hết, bởi giờ đây, ngoài những câu chuyện lan man về đời tư thì còn góp phần vào đó là drama tiền tỷ liên quan đến hoạt động cứu trợ, một vấn đề vô cùng nhạy cảm, cho đến khi Hoài Linh chính thức lên tiếng về số tiền từ thiện hơn 13 tỷ đồng vẫn còn nằm yên trong tài khoản, khi lũ lụt miền Trung đã trôi qua gần nửa năm nay, đó như một ngòi nổ làm trỗi dậy làn sóng phẫn nộ.

Lần đầu tiên cộng đồng mạng, khán giả, fan hâm mộ bị đánh thức sau chuỗi ngày mụ mị bởi hào quang và danh tiếng nghệ sĩ làm ngủ mê, chúng ta ngỡ ngàng bởi sự thật trần trụi đó, một số người vẫn hoài nghi khi thần tượng trong lòng họ quá lớn, họ không chấp nhận bị sụp đổ, một số người cảm thấy phẫn nộ bởi lòng tin bị đánh cắp, số còn lại vẫn còn chờ đợi thông tin xác nhận cuối cùng.

Thế nhưng khi dư luận chưa kịp lắng xuống thì câu chuyện từ thiện của Trấn Thành lại một lần nữa bị lật lại, nếu ở Hoài Linh, đó tạm thời bị xem là chậm trễ thì ở Trấn Thành lại bị lên án là "lấy tên tuổi để quyên góp", là "làm tự thiện một cách nghệ sĩ", người ta cảm thấy không hài lòng khi tin tưởng, đưa tiền cho người này nhưng nó lại qua tay người khác.

Trước búa rìu dư luận về tiền từ thiện, Trấn Thành đã từng phát biểu trước đây:"Nếu buộc nghệ sĩ phải công khai số tiền quyên góp thì sau này không ai làm từ thiện nữa vì đó không phải nhiệm vụ của chúng tôi phải làm", hôm nay, câu nói trách móc, giận dỗi ấy của Trấn Thành một lần nữa bị cộng đồng mạng lật lại.

Quay trở lại câu chuyện của nghệ sĩ Hoài Linh, ở đây chúng ta chưa nói đến việc Hoài Linh có cố ý biển thủ số tiền đó hay không, chậm trễ vì lý do gì nhưng xét về trách nhiệm với cộng đồng, xét về thái độ đón nhận niềm tin và đáp trả niềm tin của các MTQ dành cho mình thì Hoài Linh đã lơ là và không có trách nhiệm.

Có lẽ, thời gian gần đây, giới showbiz và khán giả tiếp cận nhau gần hơn trên nhiều nền tảng giải trí và nghệ sĩ, những người đang làm nghệ thuật đã bị ngập chìm trong sự yêu thương, ngưỡng mộ, những lời khen ngợi có cánh và sự thiếu phân biệt đúng sai của các fan cuồng, dẫn đến việc họ ảo tưởng ra một sức mạnh có thể khuynh đảo và xoay chuyển được mọi suy nghĩ của khán giả, dần dần nghệ sĩ tự tạo ra một đế chế ngầm điều khiển cả xã hội bởi đi đâu cũng thấy fan của ca sĩ này, fan của nghệ sĩ nọ, họ sống trong sự tung hô, bảo bọc, che chở của cộng đồng khán giả, của lực lượng fan cuồng sẵn sàng ứng cứu, sẵn sàng đánh sập mọi dư luận trái chiều với họ. Từ đó hình thành nên sự chủ quan trong tư tưởng của nghệ sĩ vì họ cho rằng “nếu nghệ sĩ không làm từ thiện nữa thì đồng bào các Tỉnh sẽ bị thiệt hại, bị đói khổ khi có thiên tai bão lụt vì không có nghệ sĩ đứng ra hô hào, quyên góp”.

Sự thật có phải như vậy hay không?

Trước đây, khi nghệ sĩ chưa thực hiện sứ mệnh cao cả của mình thì thiên tai cũng xảy ra định kỳ nhiều năm, bao nhiêu trận lũ lụt trôi qua, bao nhiêu hoàn cảnh khó khăn đã được giúp đỡ, gần đây nhất là dịch bệnh Covid-19, nếu chúng ta chịu nhìn vào sẽ thấy Nhà nước, chính quyền địa phương luôn có lực lượng chiến sĩ, bộ đội sẵn sàng đi vào vùng tâm bão, tâm dịch để tiếp tế lương thực, thuốc men, hỗ trợ đồng bào, họ không chỉ thay cho Chính phủ mang đến đồ dùng, nhu yếu phẩm mà còn xả thân lặn ngụp dưới bão lũ để đưa bà con ra khỏi vùng nguy hiểm, không ít chiến sĩ đã từng nằm lại nơi lũ quét, nơi đá sập không về. Những nơi đó nghệ sĩ có đến hay chưa? Ngoại trừ ca sĩ Thủy Tiên ra thì dường như các nghệ sĩ khác làm từ thiện đúng như lời nhiều người nhận xét, đó là "làm từ thiện một cách nghệ sĩ" bởi họ làm như diễn, họ cho một số tài khoản rồi người ta rót tiền về, có người chịu khó đến nơi một chút thì cũng được lãnh đạo địa phương bố trí ở các khu vực an toàn để tiếp tế, một số khác như Trấn Thành thì chuyển tiền vận động cho người khác đi thay.

Chung quy lại, nghệ sĩ chỉ dùng cái tên mình để vận động tiền từ phía khán giả, từ phía MTQ như một sự cạnh tranh ngầm về tầm ảnh hưởng lẫn nhau trong giới làm nghề, còn trách nhiệm để chuyển đồng tiền đó đến với người dân đang bị thiên tai dịch bệnh thì lại rất hời hợt và chỉ làm cho có.

Có thể nói, càng ngày giới nghệ sĩ càng mang tư tưởng không khác nào đấng cứu thế, họ cho rằng nếu không có họ thì người dân vùng thiên tai xem như bế tắc và không còn ai giúp đỡ.

Nghệ sĩ quên rằng:"Họ chỉ là người vận động còn tiền là của các doanh nghiệp, các MTQ bỏ ra chứ không phải từ túi nghệ sĩ mà có" thế nên dù không có nghệ sĩ vận động thì các MTQ, các nhà hảo tâm, các cơ quan đoàn thể, các cá nhân tổ chức thiện nguyện khác vẫn còn nhiều nơi, nhiều chuyến hàng từ thiện tấp nập đổ về cứu trợ, chỉ khác ở chỗ: Nghệ sĩ tạo được bề nổi nên trở thành tâm điểm chú ý còn những MTQ khác thì người ta chỉ làm trong âm thầm, ít ai biết đến.

Không có quốc gia nào không có thiên tai, và quân đội, chiến sĩ vẫn sẵn sàng lực lượng để đi vào các vùng nguy hiểm, những tâm điểm bão lụt, dịch bệnh để ứng cứu người dân mà những nơi này, chắc chắn nghệ sĩ không bao giờ dám đặt chân và cũng không muốn đặt chân đến.

Thế nên, thay vì chủ quan và tạo cho mình một đế chế riêng để ngạo nghễ và thả rong những tư tưởng lệch lạc về tầm ảnh hưởng của mình thì nghệ sĩ nên tập cho mình đức tính khiêm tốn, có trách nhiệm với xã hội, với danh tiếng của mình, từ đó nghệ sĩ biết cách đối diện với truyền thông, với cộng đồng một cách rõ ràng, minh bạch. Nghệ sĩ phải ý thức rằng tiền cứu trợ của MTQ có nhiều nơi để người ta trao đến nhưng người ta chọn mình có nghĩa là mình đang nhận của công chúng cả niềm tin, nghệ sĩ chấp nhận đứng ra quyên góp và nhận lãnh thì phải chấp nhận để cho cộng đồng nắm rõ và quản lý số tiền đó, người ta cần biết nó đi đâu về đâu. Khi nào tiền túi của nghệ sĩ bỏ ra, 10 tỷ hay 20 tỷ để làm từ thiện thì họ có thể âm thầm, không ai cần biết. Nếu nghệ sĩ chưa đủ tâm, chưa đủ tầm để làm từ thiện thì hãy trao nó lại cho những cá nhân, tổ chức khác.

Cộng đồng mạng, dư luận xã hội gồm nhiều thành phần từ người bình thường đến người trí thức, họ đủ sáng suốt để đánh giá và nhìn nhận, thế nên nghệ sĩ cũng nên ý thức rằng không phải ai cũng là fan cuồng mụ mị, họ ủng hộ nghệ sĩ vì những cái hay, cái đẹp mà nghệ sĩ mang đến về mặt tinh thần nhưng không đồng nghĩa là mọi sai trái của nghệ sĩ cũng được người ta ưu ái, mộ điệu. Nghệ sĩ càng được khán giả tạo dựng uy tín thì càng phải biết trân trọng, giữ gìn uy tín cho mình để xứng đáng với tình thương mà khán giả đã trao tặng.

Qua câu chuyện về "nghệ sĩ từ thiện", có lẽ chúng ta cũng cần cân nhắc và sáng suốt hơn khi đặt niềm tin và trao cái tâm của mình cho ai đó, bên cạnh đó, thiết nghĩ nhà nước ta cũng nên có những quy định nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn về việc cá nhân, tổ chức tham gia quyên góp từ thiện trên diện rộng, đặc biệt là trong giới nghệ sĩ bởi họ là những người có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng, xã hội để tránh những sự việc đáng tiếc vừa qua.

 Phương Trâm